Uit het nieuwe plan om schooladvies pas in het derde jaar van de middelbare school te geven, spreekt dat vermoedelijk weinig basisonderwijsorganisaties hebben meegedacht. Basisschoolleerkrachten weten als geen ander hoe moeilijk het is om in groepen van bijna 30 kinderen aan te sluiten bij de ontwikkeling van ieder kind.

Uit het plan spreekt dat vermoedelijk weinig basisonderwijsorganisaties hebben meegedacht. Basisschoolleerkrachten weten als geen ander hoe moeilijk het is om in groepen van bijna 30 kinderen aan te sluiten bij de ontwikkeling van ieder kind. Toen ik ruim achttien jaar geleden begon met lesgeven ontstond de tendens om in drie niveaugroepen te werken om op die manier rekening te houden met de verschillen tussen kinderen. Met de komst van passend onderwijs (onderwijs dat leerlingen uitdaagt en uitgaat van hun mogelijkheden, daarbij rekening houdend met de extra ondersteuning die zij nodig hebben) zijn die verschillen groter geworden. En de eisen die aan de leerkrachten gesteld worden ook. Uitdagend onderwijs, gesprekken over de ontwikkeling van de kinderen, extra begeleiding in en buiten de klas, terugkoppeling naar ouders en externe organisaties. Zonder daarbij scholen de ondersteuning te bieden die nodig is.

In groep 8 zijn de niveauverschillen zo groot geworden dat werken met drie niveaugroepen allang niet meer toereikend is. Het is maar goed dat we de kinderen dagelijks zien en daardoor goed kennen, zodat we zoveel mogelijk kunnen inspelen op hun onderwijsbehoeften. Als docent in het voortgezet onderwijs heb je veel minder contacturen. Hoe gaan zij het voor elkaar krijgen om met nog grotere niveauverschillen elk kind het juiste onderwijs te geven?

Het schooladvies drie jaar verplaatsen, en daarmee een heel bestaand systeem op de schop gooien, is niet mijn oplossing. Je verplaatst het probleem. Met alle problemen die we nu al niet kunnen oplossen komt er nu wéér een verandering aan. Daarnaast levert het inhoudelijke bezwaren op. We vragen van docenten op het voortgezet onderwijs om te gaan met nóg grotere verschillen in één klas en hun lessen hierop aan te passen. Ook hoor ik regelmatig van kinderen dat ze blij zijn na acht jaar eindelijk met kinderen in een klas te zitten die dezelfde leerstijl hebben. Dat ze meer zelfvertrouwen hebben gekregen nu ze zich niet steeds vergelijken met kinderen die een ander onderwijsniveau hebben. En dat ze beter kunnen voldoen aan eisen die gesteld worden.

Verplaatsen levert ook praktische bezwaren op. Scholengemeenschappen kunnen zich misschien redelijk snel aanpassen, maar wat doen we met kleinere scholen die nu nog één of twee onderwijsniveaus aanbieden? Hoe maken we de klassen kleiner zodat het gewenste adaptieve onderwijs ook echt gegeven kán worden, zodat het aantal leerkrachten met een burn-out niet gigantisch stijgt? Want zoals al jarenlang gebeurt: er wordt steeds meer gevraagd ván het onderwijs, maar weinig geïnvesteerd ín het onderwijs.

Ondanks deze vraagtekens begrijp ik dat we in Nederland kinderen te vroeg indelen op één niveau. Als basisschool ken je de kinderen na acht jaar goed genoeg om een, op dat moment, passend schooladvies te geven. Alleen zouden we dat advies meer als richtingaanwijzer moeten gebruiken. We weten dat niet ieder kind zich in hetzelfde tempo ontwikkelt. We hebben geen glazen bol. Daarnaast zijn er andere aspecten van invloed op de ontwikkeling van een kind als het eenmaal op de middelbare school zit, zoals de klas, de thuissituatie, de mentor, andere docenten, interne factoren.

Wat dan wel? Houd het simpel, raad ik aan.

Ga bij de advisering in groep 8 uit van kansen. Wees niet te behoudend.

Zorg voor een goede overdracht van basisschool naar middelbare school.

Gemengde brugklassen zijn een prima middel om kinderen te blijven uitdagen. Ze leren van en met elkaar. Zonder dat de onderlinge verschillen te groot zijn om als docent rekening mee te kunnen houden. Daar hoeven we het schooladvies niet drie jaar voor uit te stellen.

Ook ná de brugperiode moeten kinderen nog steeds kúnnen en mógen wisselen van niveau. Groep 8 kan nooit het eindstation zijn. Volg als middelbare school de leerlingen goed. Niet alleen door middel van toetsen. Volg de ontwikkeling, ga met ze in gesprek. Ken je leerlingen. En onderhoud contact met de basisscholen.

Reken als overheid scholen niet af op de afstroom van leerlingen naar een ander niveau. Er zijn voorbeelden van scholen die leerlingen geen kans durven geven omdat ze (financieel) afgerekend worden als een leerling het niveau toch niet blijkt te halen. Help scholen en leerkrachten om ze in staat te stellen uit te zoeken wat kinderen nodig hebben. Doe eens gek: investeer voor de verandering structureel in het onderwijs en in de toekomst.

Maar gooi niet alles op de schop. Daar wordt geen enkel kind beter van.

Sjoerd van den Berg
Leerkracht groep 8 in Haarlem